bird
sun

Terapia integracji sensorycznej

INTEGRACJA SENSORYCZNA

 

Twórczyni tej metody dr J. Ayres zauważyła, że dysfunkcje integracji sensorycznej miały wpływ na:

  • nadpobudliwość, trudności w skupieniu uwagi,
  • unikanie aktywności ruchowych (gier i zabaw sportowych),
  • zmienne nastroje, impulsywność,
  • opóźniony rozwój mowy,
  • niezgrabność ruchową, potykanie się, przewracanie,
  • szybkie męczenie się, trudności z utrzymaniem równowagi,
  • trudności z zadaniami takimi, jak ubieranie się, rysowanie, jazda na rowerze (zaburzenia praksji – planowania ruchowego),
  • problemy w kontaktach z rówieśnikami,
  • kłopoty w opanowaniu czytania, pisania.

 

Zmysły dostarczają informacji o otaczającym świecie i kondycji ciała człowieka. Bodźce z otoczenia odbierane są przez zmysły zewnętrzne: dotyk, wzrok, słuch, smak i powonienie. Bodźce z głębi ciała odbierane są przez zmysły wewnętrzne: zmysł równowagi (przedsionek) oraz zmysł czucia ułożenia i ruchów ciała (propriocepcja). Budowa poszczególnych zmysłów jest odmienna, a narządy odbiorcze (receptory) każdego ze zmysłów są wrażliwe tylko na pewien rodzaj bodźców. Dopiero właściwe połączenie doznań odbieranych przez różne zmysły czyli ich integracja, umożliwia ukształtowanie się właściwego obrazu świata i reagowanie adekwatne do sytuacji.

Układ przedsionkowy zwany zmysłem równowagi jest odpowiedzialny za nasze relacje z siłą grawitacji. Informuje mózg o pozycjach ciała względem ziemi, reguluje napięcie mięśniowe, odpowiada za przyjmowanie prawidłowej postawy ciała (podczas pisania, podczas gry w piłkę), odpowiada za równowagę, utrzymanie stałego pola widzenia w czasie ruchów głowy, wpływa na koncentrację uwagi oraz wspiera postrzeganie wzrokowe i słuchowe. Receptory zmysłu równowagi znajdują się w uchu wewnętrznym.

Układ proprioceptywny dostarcza wrażeń z mięśni, ścięgien i stawów. Informuje mózg o położeniu i ruchach ciała oraz jego poszczególnych części. Odpowiada za poruszanie częściami ciała bez kontroli wzroku, świadomość ciała, odczuwanie ciężaru, swobodne wykonywanie ruchów precyzyjnych, percepcję kształtów drobnych przedmiotów, właściwe ułożenie narządów artykulacyjnych podczas mówienia.

Układ dotykowy ma receptory umiejscowione na całej powierzchni skóry, odbiera wrażenia lekkiego i głębokiego dotyku, nacisku, ciepła, zimna i bólu. Dzięki odczuwaniu bodźców dotykowych tworzy się w mózgu mapa ciała. Jest ona niezbędna do prawidłowego rozwoju ruchowego czyli wykonywania skoordynowanych ruchów podczas czynności codziennych (mycie, ubieranie się) oraz podczas wykonywanie bardzo precyzyjnych ruchów nadgarstka i dłoni w trakcie pisania. Zmysł dotyku ma bardzo duży wpływ na rozwój emocjonalny.

Terapia SI dedykowana jest dla dzieci, u których można zaobserwować:

  • trudności z integracją (lub brak) odruchów niemowlęcych,
  • wysoki poziom napięcia mięśniowego, ciągłe pobudzenie, nadruchliwość,
  • obniżony poziom napięcia mięśniowego – brak stabilności, wiotkość.
  • zbyt niski poziom aktywności – senność, brak energii do działania, ociężałość, niepewność ruchowa,
  • obniżony poziom koordynacji wzrokowo-ruchowej,
  • problemy z utrzymywaniem równowagi, przekraczaniem osi środkowej ciała,
  • zaburzenia praksji – planowania motorycznego,
  • szybka męczliwość, niechęć do podejmowania prostej, krótkiej aktywności fizycznej,
  • zaburzenia motoryki małej – trudności w sprawnym posługiwaniu się palcami (nawlekanie koralików, chwyt pisarski, wodzenie palcem po śladzie, sprawne posługiwanie się materiałami plastycznymi),
  • zaburzenia w obrębie wzorku i słuchu,
  • nadwrażliwość na bodźce – dziecko nie toleruje dotyku, reaguje impulsywnie na światło, dźwięk, zapach i bodźce wzrokowe lub przeciwnie – nieustannie szuka sposobu dodatkowej stymulacji (uderza z w ścianę, bardzo mocno przytula się, szuka źródeł głośnego dźwięku, silnego światła, mocnych zapachów itp.),
  • opóźniony rozwój mowy,
  • trudności z czytaniem, pisaniem i liczeniem,
  • problemy z koncentracją, uwagą, spostrzeganiem.
  • niska jakość organizacji przestrzeni wokół siebie,
  • problemy emocjonalne (lęk, stres, chwiejność, niskie poczucie własnej wartości),
  • trudności w relacjach społecznych.

Terapię SI można stosować w pracy z osobami z różnymi zaburzeniami rozwojowymi takimi jak: niepełnosprawność intelektualna, wzorkowa, słuchowa i ruchowa, całościowe zaburzenia rozwojowe (Autyzm i Zespół Aspergera, Mózgowe Porażenie Dziecięce). Terapia integracji opiera się na ruchu i wymaga odpowiedniej przestrzeni. Zbyt mała sala nie zapewnia możliwości ruchu, zbyt duża prowadzi czasem do dezorganizacji. Sala powinna mieć odpowiednią powierzchnię wystarczającą do wykorzystania sprzętu podwieszanego, zapewniającą swobodę ruchu.

ZABURZENIA PROCESÓW INTEGRACJI SENSORYCZNEJ:


Problemy z modulacją sensoryczną

Modulacja sensoryczna dotyczy tego, jak dziecko reguluje swoje reakcje na wrażenia. Jedne dzieci są nadreaktywne, inne podreaktywne, są takie które głównie poszukują wrażeń sensorycznych, oraz takie, które raz ich szukają, a raz unikają.

Problemy związane z modulacją sensoryczną

wrażenia

Dziecko nadreaktywne

(„o nie!”)

Dziecko podreaktywne

(„nuda”)

Dziecko poszukujące wrażeń sensorycznych

(„więcej!”)

dotyk

-unika dotykania i bycia dotykanym przez przedmioty i innych ludzi

- na ubrudzenie się, niektóre ubrania i pożywienia oraz na niespodziewane lekkie dotknięcia reaguje odpowiedzią „walcz lub uciekaj”

- unikanie dotykania zwłaszcza w okolicach głowy i twarzy (podczas zabiegów higienicznych),

- unikanie obcinania paznokci;

- unikanie ubrań z niektórych materiałów, pościeli, ręczników;

problemy z kontrolą w zakresie motoryki małej np. palców przy wykonywaniu ruchów precyzyjnych typu wycinanie, rysowaniu, pisanie;

- jest nieświadome tego, że ma brudną buzię, ręce i ubrania;

- może nie wiedzieć, czy zostało dotknięte;

- nie zauważa jak się czuje;

- różne rzeczy często upuszcza;

- słabe reakcje na ból (zadrapania, siniaki, ukąszenia komarów);

-dziecko krzywdzi innych lub zwierzęta podczas zabawy, nie rozumie, że ktoś może odczuwać ból;

- trudności z planowaniem i wykonywaniem ruchu bez kontroli wzrokowej;

- bałaganienie podczas jedzenia, brudzenie się;

- wyrzuca z pojemników zabawki i celowo w nich grzebie;

- żuje niejadalne rzeczy; 

- pociera się o ściany i meble;

- wpada na inne osoby

- ograniczone słownictwo i wyobraźnia;

ruch i poczucie równowagi

(przedsionek) 

- nie lubi ruchu i tego, by ktoś je poruszył z zaskoczenia

- unika zmian w ułożeniu głowy (podczas ćwiczeń np. przewrotów, zwisów głową w dół)

- czuje się mało bezpiecznie, boi się upaść albo stracić równowagę

- stoi mocno obiema nogami na ziemi

- cierpi na chorobę lokomocyjną

-obawa przed otwartą przestrzenią, lęk wysokości.

-nie zauważa, albo nie ma nic przeciwko temu, że ktoś je porusza;

-opóźnione lub brak reakcji obronnych podczas upadku;

- ma kłopoty z rozpoczęciem działania, ale kiedy już to zrobi, wówczas np. huśta się przez długi czas i nie robi mu się od tego niedobrze;

- bardzo lubi szybki i obrotowy ruch, od którego może nie robić mu się niedobrze;

- nieustannie się porusza, wierci, przyjmuje pozycje do góry nogam;i

- jest śmiałe, ryzykuje;

- chodzenie po krawężnikach;

postawa ciała i kontrola mięśni

((propriocepcja)

- może być usztywnione i nieskoordynowane

- unika zabaw, dzięki którym mięśnie odbierają wrażenia sensoryczne

- nie ma wewnętrznego imperatywu do ruchu i zabawy;

-niskie napięcie mięśniowe;

-ożywia je aktywność fizyczna polegająca na pchaniu, ciągnięciu, podnoszeniu i noszeniu ciężkich przedmiotów;

-tendencja do pozostawania długo w jednej statycznej pozycji (przed telewizorem lub komputerem);

- zabawy typu przepychanie się, siłowanie, rozciąganie, zwisy, dźwiganie;

- dziecko lubi być przytulane, ściskane.

-skakanie z dużych wysokości, przewracanie się, obijanie o przedmioty, ściany, ludzi;

wrażenia

Dziecko nadreaktywne

(„o nie!”)

Dziecko podreaktywne

(„nuda”)

Dziecko poszukujące wrażeń sensorycznych

(„więcej!”)

wzrok

-jest nadmiernie podekscytowane, gdy w polu widzenia pojawia się zbyt dużo elementów (zabawek lub ludzi)

- zasłania oczy, unikanie kontaktu wzrokowego;

- nie uważa podczas pracy przy biurku

- nadmiernie reaguje na jasne światło

-jest zawsze czujne i w stanie pogotowia, jest ożywione, podminowane

- ignoruje nowe bodźce wzrokowe, na przykład przeszkody pojawiające się na jego drodze

- niezwracanie uwagi na bodźce wzrokowe, słaba spostrzegawczość;

-zdarza się, że nie odwraca się od jasnego światła

- wpatruje się w twarze i różne przedmioty, robiąc jednocześnie wrażenie, że ich nie zauważa

- szuka miejsc, które stymulują je wzrokowo, przygląda im się przez długi czas

- jest przyciągane przez błyszczące, poruszające się przedmioty oraz jasne, migoczące światło

słuch

- zasłania uszy, odcinając dźwięki i ludzkie głosy

-narzeka na hałasy (np. odgłos odkurzacza, suszarki ), które nie przeszkadzają innym

- ignoruje zwyczajne dźwięki i głosy, ale może się „włączyć” w wyniku głośnych muzycznych rytmów albo niespodziewanych lub blisko pojawiających się głośnych hałasów

-lubi głośne dźwięki, głośno nastawiony telewizor, muzyka 

- uwielbia tłum i hałaśliwe, ruchliwe miejsca ( markety, sale zabaw ) 

- dziecko samo mówi i śpiewa głośno, donośnie.

węch

-nie lubi zapachów (na przykład dojrzałych bananów)

-zauważa zapachy, których inni nie wyczuwają

-może nie zdawać sobie sprawy z nieprzyjemnych zapachów

- nie potrafi wyczuć zapachu swojego posiłku

-poszukuje silnych zapachów, nawet tych, które są nieprzyjemne

-wącha jedzenie, ludzi, przedmioty

smak

-zdecydowanie nie toleruje niektórych konsystencji i temperatur pokarmów

-podczas posiłków może się krztusić

-może jeść ostro przyprawione pokarmy bez żadnej reakcji

-może lizać, bądź smakować niejadalne przedmioty, takie jak ciastolina, czy zabawki

-może preferować bardzo mocno przyprawione, lub bardzo gorące pokarmy

Problemy z dyskryminacją sensoryczną( różnicowaniem)

Związane są z trudnościami, jakie napotyka dziecko w rozróżnianiu docierających do niego wrażeń.

wrażenia

Dziecko z zaburzeniami dyskryminacji sensorycznej („że jak?”)

dotyk

- nie potrafi stwierdzić, w którą część ciała zostało dotknięte

- posiada słabą świadomość własnego ciała, 

- nie potrafi nazwać przedmiotu na podstawie dotyku (bez jego oglądania)

- ubiera się niezdarnie, wyjątkowo niezgrabnie radzi sobie z guzikami, klamerkami itd.

-nieudolnie posługuje się sztućcami

- bałaganienie podczas jedzenia, brudzenie się;

- niechlujny wygląd (opuszczone spodnie, rozwiązane buty…);

-może mieć kłopoty z przetwarzaniem wrażeń związanych z bólem i temperaturą, np. z ocenianiem, czy mu zimno czy gorąco 

ruch i poczucie równowagi

-nie czuje, że upada, zwłaszcza, gdy ma zamknięte oczy;

-czuje dezorientację po obracaniu, zmianie kierunków albo pozycji innej niż stanie obunóż na ziemi w pozycji wyprostowanej

- dziecko może nie potrafić stwierdzić, że ma już dość ruchu (huśtania, obracania).

pozycja ciała i kontrola mięśni

-może nie znać swojego ciała, nie posiadać „wewnętrznych oczu”;

-jest niezdarne, może mieć kłopoty z właściwym ustawianiem rąk i nóg podczas ubierania, z pedałowaniem;

-podczas interakcji z innymi obija się o nich, wpada na nich;

- zbyt mocne lub zbyt słabe trzymanie ołówka/długopisu;

- psucie przyborów szkolnych zabawek, spinek do włosów;

wzrok

-ma trudności z rozróżnianiem podobieństw i różnic na obrazku, napisanymi słowami, przedmiotami i twarzami;

- słabe rozumienie opozycji góra – dół, przód – tył, przed – po…;

-w kontaktach międzyludzkich nie potrafi interpretować wyrazu twarzy, gestów;

-ma trudności z zadaniami o charakterze wzrokowym, takimi jak ocenianie położenia obiektów (także siebie) w przestrzeni;

-ma trudności z poruszaniem się bez wpadania na różne przedmioty;

- mylenie w czytaniu i zapisie liter podobnych b-d, n-u, w-m oraz wyrazów podobnych: kos-sok;

słuch

-trudności z zauważaniem różnic między dźwiękami, zwłaszcza spółgłoskami kończącymi wyrazy;

-nie potrafi powtórzyć ani stworzyć rymów;

-śpiewa fałszując;

-szuka wzrokiem wskazówek u innych osób, ponieważ instrukcje werbalne mogą być dla niego mylące;

-ma kiepskie umiejętności słuchowe, np. nie potrafi wyłonić głosu nauczyciela z panującego gwaru, ani skupić się na jednym dźwięku;

węch i smak

- nie potrafi rozróżnić konkretnych zapachów, np. cytryny, octu, czy mydła;

-nie potrafi rozróżnić smaków, ani zauważyć, czy jedzenie jest zbyt ostre, słone lub słodkie;

-może wybierać pokarmy w oparciu o ich wygląd.

Problemy motoryczne o podłożu sensorycznym

Pokazują jak dziwne pozycje może przyjmować dziecko, jakie trudności może mieć z opracowaniem działania, zaplanowaniem tego, jak zorganizować i poruszać swoim ciałem.

Umiejętności motoryczne o podstawie sensorycznej

Dziecko z zaburzeniami posturalnymi („jestem zbyt zmęczony”)

elementy składowe ruchów

-problemy z planowaniem motorycznym;

-zbyt duże lub zbyt małe napięcie mięśniowe;

-słabo chwyta przedmioty;

-z trudnością staje w pozycji wyprostowanej i ją utrzymuje;

-ma problemy z pełnym zginaniem i rozprostowywaniem kończyn;

-garbi się, siedzi niedbale;

-z trudnością unosi swoje ciało do raczkowania;

równowaga

-łatwo traci równowagę podczas chodzenia lub zmiany pozycji ciała;

-potyka się „o powietrze”;

koordynacja obustronna

-ma problemy z jednoczesnym wykorzystywaniem obu stron ciała podczas skakania, chwytania piłki, trzymania się huśtawki lub jej odpychania;

- problemy z integracją obustronną (dzieci słabo biegają, nie potrafią nauczyć się pedałowania na rowerze, przeskakiwania z nogi na nogę, wchodzenia na drabinkę);

-trudno mu skoordynować ręce tak, by jedna pomagała drugiej (np. trzymać kartkę i jednocześnie ciąć ją nożyczkami albo trzymać kubek i jednocześnie nalewać do niego napój);

koordynacja w obrębie jednej strony

-może nie preferować jednej ręki;

-sięga po przedmioty, posługuje się widelcem lub długopisem zarówno prawą, jak i lewą ręką;

- podczas posługiwania się przedmiotami może przekładać je z ręki do ręki;

przekraczanie linii środkowej ciała

-może mieć trudności z używaniem ręki, stopy, bądź oka po przeciwnej stronie ciała, np. podczas malowania jedną ręką bądź czytania- przy przekraczaniu linii środkowej przebiegającej przez kartkę;

-słabe wyczucie stron ciała, różnicowanie prawa-lewa;

 

Umiejętności motoryczne o podstawie sensorycznej

Dziecko z dyspraksją („nie potrafię tego zrobić”)

elementy składowe praksji

-może mieć problemy z zaplanowaniem nowego złożonego działania, zaplanowaniem poszczególnych etapów działania i dopasowaniem do nich ruchów ciała, przeprowadzeniem wieloetapowego planu działania;

- może być niezdarne, niezręczne, pozornie nieostrożne (nawet, gdy stara się uważać) i mieć skłonności do wypadków;

planowanie dużej motoryki

- może mieć słabą koordynację motoryczną i niezgrabnie poruszać się między meblami albo na placu zabaw pełnym dzieci;

-ma kłopoty w poruszaniu się po schodach, na torach przeszkód, na sprzętach na placu zabaw;

-ma trudności z działaniem angażującym większe mięśnie, takimi jak chodzenie, maszerowanie, raczkowanie, czy obracanie się wokół własnej osi;

-zdolność opanowywania nowych umiejętności motorycznych (np. przeskakiwania) może pojawić się znacznie później niż pozostałe zdolności;

-niezdarność i niezgrabność ruchowa (potykanie się, wpadanie na przedmioty);

planowanie małej motoryki: dłonie

--może mieć trudności z zadaniami manualnymi, takimi jak: rysowanie, pisanie, posługiwanie się guzikami, otwieranie torebek z przekąskami, używanie sztućców, zabawa układankami, układanie klocków i ich sprzątanie;

planowanie małej motoryki: oczy

-może mieć trudności z jednoczesnym używaniem obojga oczu, śledzeniem przedmiotów, skupianiem wzroku, przenoszeniem wzroku z przedmiotu bliższego na dalszy;

-może mieć problemy z przepisywaniem z tablicy, trzymaniem się czytanego miejsca w książce i organizowaniem przestrzeni na biurku;

-może mieć niechlujne pismo i złą koordynację wzrokowo- ruchową w trakcie rysowania, wykonywania prac plastycznych, budowania z klocków, czy zawiązywania butów;

planowanie małej motoryki: usta

- może mieć jako niemowlę problemy ze ssaniem, później piciem przez słomkę, jedzenie, żuciem, czy przełykaniem, robieniem baniek mydlanych i oddychaniem, utrzymywaniem zamkniętych ust;

-może się nadmiernie ślinić;

-może mieć problemy z poprawną wymową i zrozumiałym wypowiadaniem się.

   

 Terapia integracji sensorycznej prowadzona jest w naszym przedszkolu jako metoda wspierająca rozwój dziecka.

Terapię prowadzą terapeuci Integracji Sensorycznej:

- mgr Aneta Paluch  i mgr Ewelina Chmielewska.